با توجه به‌سرعت تغیـــیرات محیطی، رقابت روز افزون سازمانها و نقش مهم شرکت‌های هلدینگ‌ اثربخشی شرکت‌های تابعه، ارتقای ارزش آفرینی و ایجاد هم‌افزایی واقعی، از محـُورهای

اساسی مدیریت راهبردی در شرکت‌های هلدینگ به شمار می‌رود

بخش اول: هلدینگ چیست و چگونه باعث پیشرفت صنعت پتروشیمی می‌شود؟

هلدینگ چیست؟

هلدینگ از واژهء لاتین Hold به معنای نگه داشتن می‌آید. این مفهوم به معنای شرکتی است که مجموعه‌ای از شرکت‌ها، از لحاظ مدیریتی زیر نظر آن‌ها فعالیت می‌کنند.

اندیشمندان حوزه مدیریت و منابع انسانی اعتقاد دارند موفقیت شرکت‌های هلدینگ تحت تاثیر عوامل زیر است:

1- بینش ارزش آفرینی: هر سازمان هلدینگ ضروری است از یک اصل و دیدگاه ویژه­ای برای ایجاد ارزش آفرینی، برخوردار باشد.

2- ویژگی ممتاز: هر سازمان هلدینگ خصوصیات خود را (از قبیل مدل­های ذهنی، ساختار، سیستم­‌ها، عملیات و…) حول بینش مشخصی ایجاد می­کند.

3- کسب و کار محوری یا کانون تجارت: هر سازمان هلدینگ در زمینه یک کسب و کار خاص تخصص داشته و سایر فعالیت‌های خود را حول آن تنظیم و سازماندهی می­کند.

· مدل­های ذهنی در رابطه با بینش‌ها، ارزش‌ها و نگرش‌های مشترک مدیران ارشد هلدینگ

· ساختار، سیستم ­ها و فرآیندهای شرکت مادر

· عملیات، خدمات و منابع

· نیروی انسانی و مهارتها به عنـوان عامل ارزش ­آفرین در سازمان هلدینگ

· تعیین و معرفی موارد تمرکز یا عدم تمرکز

هلدینگ و صنعت پتروشیمی ایران

صنعت پتروشیمی با موضوع راهبری هلدینگ بیگانه نیست. شرکت پتروشیمی بندر امام را می‌توان اولین هلدینگ پتروشیمیایی دانست که یک زنجیره کامل از خوراک، واحدهای تولید

فرآورده­های پایه (الفین)، یوتیلیتی، واحدهای تولید فرآورده‌های میانی (پلیمر­ها) و واحدهای پشتیبانی را در دل خود جای داده بود و از سالیان قبل به صورت یک مجموعه (هلدینگ) اداره

می‌شد.

چرا هلدینگ‌ها در صنعت پتروشیمی مهم هستند؟

هلدینگ‌ها به چندین دلیل نقش بسیار مهمی‌در بازارخرید وفروش مواد شیمیایی پایه دارند:

الف-به دلیل تعداد کم خریداران و فروشندگان در بازار نفت و پتروشیمی اصول بازار رقابتی کامل برقرار نیست و حجم بالای نقدینگی مورد نیاز و امکان اعمال نظرات خریداران در قراردادهای

بلندت مدت تاثیر امکان تامین نقدینگی در قیمت گذاری را دو چندان‌‌‌‌ می‌سازد.

ب-به دلیل سهامی بودن اغلب شرکت‌های تولیدی و معامله آن‌ها در بازار بورس امکان خرید سهام تعیین کننده و کنترل مدیریت این شرکت‌ها توسط گروه‌ها و هلدینگ‌‌های مالی بسیار

معمول است.

ج-هلدینگ‌‌های مالی با امکان خرید و مالکیت تاسیسات جانبی چون لنگر گاه و بنادر، تاسیسات تامین برق و یوتیلیتی‌ها امکان ایجاد مزیت‌‌های نسبی و یا اعمال نظرات خود به تولیدکنندگان

را دارند.

د-هلدینگ‌‌‌هایی که مالک شرکت‌های تولیدی هستند‌‌‌‌ می‌توانند بخشنامه‌‌‌هایی را در کمیسیون‌‌های معاملات خود به تصویب برسانند که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر سایر رقبا فشار

بیاورند.

توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی با استفاده از ظرفیت هلدینگ­ها

با توجه به‌سرعت تغیـــیرات محیطی، رقابت روز افزون سازمانها و نقش مهم شرکت‌های هلدینگ‌یا شرکت‌های مــادر اثربخشی شرکت‌های تابعه، ارتقای ارزش آفرینی و ایجاد هم‌افزایی واقعی،

از محـُورهای اساسی مدیریت راهبردی در شرکت‌های هلدینگ به شمار می‌رود.

مهم‌ترین ارکان ایجاد یک فرصت سرمایه‌گذاری در صنایع پائین دست پتروشیمی مواد اولیه، بازار، فناوری و سرمایه هستند. هلدینگ‌ها بطور مستقیم و با شدت بیشتر بر دو رکن سرمایه و

بازار موثر هستند. البته بطور غیر مستقیم و یا با شدت کمتر بر فناوری و تامین خوراک نیز اثرگذار هستند.

افراد و یا شرکتها در این سه قالب در بازار حضور می یابند: شرکت‌های بزرگ، هلدینگ‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری. باتوجه به اینکه سهم بزرگی از صنایع پایین دستی پتروشیمی‌شامل

شرکت‌های کوچک است؛ لذا ایجاد هلدینگ‌های متنوع تاثیر بسزایی در موفقیت بازار این صنایع دارد. در این حالت هلدینگ‌ها با استفاده از ویژگی­های ذاتی خود (که شبیه شرکت‌های بزرگ

است) و بازاریابی موفق تر از طریق تشکیل برند قوی، تنوع سبد محصولات، افزایش مزیت­های نسبی نظیر کاهش قیمت تمام شده، افزایش قدرت چانه زنی و افزایش کیفیت محصولات و . . .

باعث حفظ و ارتقای بازار صنایع پایین دستی پتروشیمی (خصوصا بازارهای صادراتی) و نهایتا توسعه آن می‌گردند. برای تبیین بهتر این نقش کافی است نگاهی به برخی بازارهای هدف صنایع

پایین دستی پتروشیمی‌داشته باشیم. برای مثال کل واردات کشور عراق در سال 2014 رقم 45 میلیارد دلاری بوده که 5/4 میلیارد دلار یعنی10درصد آن سهم صنایع پایین دستی پتروشیمی

است. همچنین بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد طی سه سال آینده نیاز عراق به صنایع پایین دستی پتروشیمی‌دو برابر می‌شود. بنابراین باید برای این شرایط و حضور قدرتمند در این بازار

برنامه‌ریزی داشته باشیم.

یکی دیگر از قابلیت‌های شرکت‌های هلدینگ ارائه خدمات پورتفولیو (سبد پروژه است). پورتفولیو در واقع مجموعه ای از طرح ها، پروژه‌ها یا عملیات‌ها می باشند که بصورت گروهی جهت

تحقق اهداف استراتژیک مدیریت می­شوند.

پورتفولیو

به این مفهوم اســـت که کجا باید منابع نقد را سرمایه گذاری کرد تا بهترین‌ سود یا بازده را برای کل هلدینگ به دســت آورد.

در واقع، تشخیص ستاد برای نوع‌تجارت قابل ســــرمایه‌گذاری ، منشا ارزش آفرینی ستاد وهم‌ افزایی است. یک شرکت هلدینگ ممکن است چندین پرتفولیو بطور همزمان داشته باشد. این

پتانسیل دفتر توســــعه صنایع پایین دستی پتروشیمی را بر آن داشت تا از آن در جهت توسعه همگون این صنایع با رویکرد مناطق محروم و مرزی و با هدف کسب بازارهای صادراتی مجاور

بهره بگیرد. البته میزان موفقیت این راهبرد در گرو ارائه بسته‌های حمایتی ویژه دولت و انتخاب صحیح شرکت‌های هلدینگ است.

بزرگترین هلدینگ‌‌های صنعت پتروشیمی کشور

برای درک ابعاد نقش و توان صنعت پتروشیمی کشور ابتدا تعدادی از شرکت‌های هلدینگ مجموعه شرکت‌هایی را که بخشی یا تمامی فعالیت آن‌ها در حوزه پتروشیمی کشور است معرفی می‌شود:

شرکت پتروشیمی (هلدینگ خلیج فارس)

با ارزش برآورد شده حدود ۶ میلیارد دلار شامل چند شرکت است که اهم آن‌ها نوری(برزویه)، بندرامام (ره)، بوعلی‌‌‌‌، فجر، پتروشیمی بین‌الملل، خوزستان، پارس، اروند، تندگویان است.

گروه گسترش نفت و گاز پارسیان

که سهام آن در بازار بورس تهران معامله می‌شود در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین شرکت سرمایه‌گذاری نفت،گاز و پتروشیمی‌ در ایران است که از اهم شرکت‌های زیرمجموعه می‌توان به حفاری

شمال، شرکت اویک،شرکت پالایش نفت شیراز، شرکت پتروشیمی مارون و شرکت پتروشیمی‌تبریز اشاره کرد.

شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی‌تامین(تاپیکو)

بزرگ‌ترین هلدینگ متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی است که دارای سهام در شرکت‌های تولیدی و سرمایه گذاری صنعت پتروشیمی است.

شرکت گسترش انرژی پاسارگاد

این شرکت سرمایه‌گذاری گسترده‌ای را در ایجاد زنجیره ارزش شامل تولید متانول، EPDM و پلی اتیلت‌‌های سبک و سنگین آغاز کرده است و در ادامه‌‌‌‌ می‌توان از هلدینگ‌هایی چون گروه سرمایه‌گذاری انتخاب و گروه پتروشیمی و سرمایه‌گذاری ایرانیان نام برد.

رقبای منطقه ای شرکت‌های پتروشیمی ایران

هلدینگ‌‌های بزرگی در خاورمیانه وجود دارند که‌‌‌‌ می‌توان آن‌ها را رقبای بالفعل و شاید همکاران بالقوه هلدینگ‌‌های ایرانی دانست.

از جمله این هلدینگ‌ها‌‌‌‌ می‌توان از بروج امارات که متعلق به شرکت نفت امارات و هلدینگ بورالیس است و با حدود ۴ میلیارد دلار دارائی دارای واحدهای بزرگ تولید پلی اولفینیست نام برد.

اکوئیت کویت نیز با حدود ۳ میلیارد دلار دارایی مالکیت زنجیره‌‌های تولیدی را از نفت تا زنجیره‌‌های نهایی پلیمری داراست.

سیپکم عربستان سعودی یا همان هلدینگ جزیره نیز با حدود ۶ میلیارد دلار دارای واحدهای تولید محصولات راهبردی صنعت پتروشیمی چون استیلن‌‌‌‌، اسید استیک و انیدرید است.

سابیک و التصنیع عربستان سعودی با دارایی‌‌‌هایی به ترتیب برابر ۹ و ۱٫۵ میلیارد دلار از هلدینگ‌‌های بزرگی هستند که سابیک بطور ویژه بر تولید تمامی محصولات پتروشیمی اولفبنی،

آروماتیکی و صنایع پایین دستی تمرکز داشته و التصنیع نیز جزو هلدینگ‌‌‌هایی است که نیمی از شرکت‌های زیر مجموعه آن به بخش تولید پلی اولفینی‌ها اختصاص دارد که از جمله‌‌‌‌ می‌توان

به شرکت صحارا اشاره کرد.

مساعید نیز هلدینگ بزرگی که در کشور قطر است دارای سهام عمده در صنایع پتروشیمی این کشور محسوب می‌شود.

سائوک و زواری عمان نیز از هلدینگ‌‌های فعال در منطقه بوده که بطور ویژه در منطقه اقتصادی زهار فعال هستند